Het televisieprogramma De Monitor zond op zondagavond 22 maart 2015 een item uit over vermeende onethische praktijken van bedrijven die zorg- en uitvaartadvies aanbieden. Op 1 januari 2015 was de nieuwe Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) van kracht geworden. Burgers konden sindsdien minder aanspraak maken op zorgvoorzieningen vanuit de overheid. Met zorgconsulenten proberen bedrijven het ontstane gat te vullen door cliënten aan zorgverleners te koppelen.

Uit het onderzoek van De Monitor van KRO-NCRV, waarin vooral Aeden Zorg uit Heemstede werd belicht, bleek dat het advies van deze commerciële partijen verre van objectief en onpartijdig was. De reden: het advies vond vaak plaats op basis van contractueel vastgelegde banden met zorgverleners, waarbij sprake was van commissiestructuren. In de uitzending geef ik ook aan: “Zorgconsulenten proberen mensen naar een bepaalde instelling toe te praten. Zo’n advies gaat alleen maar om de verkoop.”

De directeur van Aeden Zorg, Sylvia Dekker, liet in de uitzending weten dat haar organisatie via consulenten een ondersteunende functie richting de consument vervulde, aangezien iedereen sinds de invoering van de WMO zelf verantwoordelijk was geworden voor de inkoop van zorg. In de uitzending werd zij echter door Teun van de Keuken geconfronteerd met het feit dat wat zij deed, illegaal was.

De uitzending kwam als volgt tot stand.

Begin 2015 werd ik gebeld door Sietse, een medewerker van De Monitor. Zijn vraag ging over mortuariumbeheer. Ze hadden gehoord dat er via dat beheer uitvaarten werden doorgespeeld aan de beheerder zelf, en wilden weten of ik daar bewijs van had. Ik legde uit dat dit een al jaren bekend probleem was, maar dat bewijs lastig te leveren viel. Wel bespraken we enkele voorbeelden, zoals het Langeland Ziekenhuis in Zoetermeer, waar een beginnende uitvaartverzorger na de opening meer dan 80% van alle opdrachten binnenhaalde — iets wat stopte toen het mortuariumbeheer werd overgenomen door CMO.

Dat er afspraken waren met uitvaartverzorgers was duidelijk, maar vermoedelijk werden deze alleen mondeling gemaakt. Zo kwamen we ook uit bij Aeden Zorg, een organisatie die optrad als zorgbemiddelaar en zelf zorgconsulenten opleidde. Opvallend was dat telkens wanneer er nieuwe consulenten geslaagd waren, dit werd gemeld op de website uitvaartbranche.nl. Diezelfde site meldde ook dat Aeden Zorg contacten afsloot met uitvaartverzorgers. Sietse dook erin en ontdekte al snel dat het aan alle kanten rammelde.

Aeden Zorg sloot exclusieve contracten af, niet alleen met uitvaartverzorgers, maar ook met toeleveranciers in de branche: fabrikanten van uitvaartkisten, garages voor rouwauto’s, en zelfs leveranciers van speciale uitvaartkleding. Het leek erop dat ze een groot netwerk onder de branche aanlegden, om zo van elke transactie provisie op te strijken.

Sietse wilde graag met mij verder. Omdat er ook contracten gesloten werden met uitvaartverzorgers, probeerde ik te achterhalen of een collega al zo’n contract had. Toen dat niet lukte, besloten we zelf te proberen zo’n contract te sluiten. Sylvia Dekker hapte direct toe. Ze wilde me er graag bij hebben en stuurde het contract op.

Sietse wilde haar graag voor de camera confronteren, maar vreesde dat dat niet zou lukken. Daarom werd besloten om een middel in te zetten dat ze liever niet gebruikten: verborgen camera’s. Ik vroeg om een kennismakingsgesprek met Sylvia en de consulente met wie ik zou gaan samenwerken. Dat kon al snel geregeld worden.

Het onderzoek had al aangetoond dat Aeden Zorg de wet overtrad. Teun van de Keuken zou Sylvia hiermee confronteren in een gesprek. Sietse vertelde me dat Sylvia geen idee had dat het gesprek die kant op zou gaan. Ze waren niet lang daarvoor ook in het programma van Harry Mens geweest en dachten waarschijnlijk opnieuw hun business te kunnen promoten. Kennelijk had ze zich totaal niet verdiept in het soort programma waarmee ze nu te maken had.

Het gesprek met Teun en Sylvia vond plaats op woensdag, vlak voor de uitzending. Een dag later zou mijn gesprek met haar en de consulente plaatsvinden. Sietse en een cameraman waren ruim van tevoren aanwezig. In de spreekkamer werden meerdere verborgen camera’s geplaatst. De meest bijzondere zat in een pen, die tussen andere pennen op tafel stond. Ik kreeg twee microfoons onder mijn overhemd, die draadloos verbonden waren met de grote camera. Sietse en de cameraman volgden alles vanuit het keukentje. Mocht het uit de hand lopen, dan zouden ze met de grote camera binnenkomen.

Mijn opdracht was om hen eerst rustig uit te laten leggen wat de samenwerking inhield. Als ze erg opdringerig zouden worden, zou ik van geïnteresseerde partij veranderen in iemand die het contract als oplichting beschouwde. Vooraf zei Sietse dat de opname waarschijnlijk niet nodig zou zijn — Sylvia had de dag ervoor al zoveel toegegeven, dat dat op zich voldoende was. De opname was meer een back-up.

Het gesprek verliep rustig. Wel viel op hoe nadrukkelijk Sylvia mij probeerde over te halen het contract te tekenen. Zo was er een ‘contactdag’ met alle aangesloten bedrijven die ik volgens haar niet mocht missen — reden genoeg om te tekenen, vond zij. Uiteraard heb ik dat niet gedaan. Even werd het spannend toen de consulente een pen uit het bakje pakte. Gelukkig greep ze een gewone en niet de pen met het cameraatje.

Ook Sietse merkte de gretigheid op waarmee ze mij probeerden binnen te halen. Het was het eerste wat hij zei nadat ze vertrokken waren.

Ik vond het een goede en duidelijke uitzending. Natuurlijk ontkom je niet aan bepaalde beelden die de redactie noodzakelijk achtte — zoals het gesprekje over de prijzen bij de kist, dat ik liever op een andere plek had gevoerd. Maar nog altijd ben ik blij met de opmerking van Teun van de Keuken: “Spreek ik hier met een ondernemer die bang is voor nieuwe kapers op de kust, of is er echt iets aan de hand?” Die vraag zette precies de juiste toon en zorgde ervoor dat ik niet in een kwaad daglicht kwam te staan, maar juist als iemand die misstanden aan de kaak stelt

Het resultaat van de uitzending was dat Sylvia Dekker terugtrad als directeur. Later vertrok ook haar opvolger, en in de eerste maanden van 2016 werd Aeden Zorg failliet verklaard.